Πένθος και γονείς

Όταν οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με την απώλεια του παιδιού τους, ξεκινάει για αυτούς μια μεγάλη περίοδος πένθους. Η πρώτη αντίδραση απέναντι σε ένα τόσο τραυματικό γεγονός είναι το σοκ, η άρνηση και η δυσπιστία, αντιδράσεις που δρουν ως «μαξιλάρι» απέναντι στον πλήρη αντίκτυπο της απώλειας. Καθώς ο χρόνος περνά, τη θέση αυτών των συναισθημάτων αντικαθιστούν η ενοχή, ο θυμός, η μοναξιά, η απελπισία, η θλίψη και η λύπη. Όλα αυτά αποτελούν συναισθηματικές αντιδράσεις απέναντι στο πένθος που βιώνουν οι γονείς, το οποίο είναι τόσο μεγάλο που συχνά οι ίδιοι δεν μπορούν να αντιληφθούν τι ακριβώς νιώθουν.

Ο κάθε γονέας θα διαχειριστεί το πένθος του με διαφορετικούς τρόπους. Κάποιοι θα εκφράσουν την θλίψη τους εύκολα και ανοιχτά, ενώ άλλοι θα κρατήσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους κλειδωμένα μέσα τους. Αν και δεν υπάρχει «σωστός» τρόπος για να πενθήσει κάποιος την απώλεια του παιδιού του, πολλοί γονείς που τη βιώνουν θεωρούν χρήσιμο να έχουν κάποια καθοδήγηση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Παρακάτω παρουσιάζονται κάποιοι τρόποι που έχουν προτείνει οι ίδιοι οι γονείς οι οποίοι έχουν βιώσει την απώλεια.

Η θλίψη διαρκεί πολύ περισσότερο από αυτό που η κοινωνία μας αναγνωρίζει. Όταν μια οικογένεια πενθεί ένα μέλος της, η θλίψη αυτή δεν διαρκεί για μία βδομάδα, ένα μήνα ή ένα χρόνο, για αυτό και οι προσδοκίες που μπορεί να έχει ο περίγυρος από την οικογένεια αυτήν δεν θα έπρεπε να την επηρεάζει. Οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να έχουν υπομονή και να δώσουν χρόνο στους εαυτούς τους. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η πορεία του πένθους και της θλίψης θα είναι κοινή και για τους δύο συντρόφους. Ο καθένας επεξεργάζεται και διαχειρίζεται διαφορετικά την απώλεια.

Μερικά από τα πιο κοινά συναισθήματα που μπορεί να νιώσει ένας γονέας είναι τα εξής:

Η ενοχή, είτε πραγματική είτε φανταστική, είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, καθώς οι γονείς σκέφτονται ότι αν γινόταν κάτι ή κάποιος φερόταν διαφορετικά το παιδί τους τώρα θα ζούσε. Μαθαίνοντας σιγά σιγά να εκφράζει και να μοιράζεται αυτές τις σκέψεις ένας γονέας με άλλους γονείς που βίωσαν παρόμοιες καταστάσεις, μπορεί τελικά να συγχωρέσει τον εαυτό του και να αποδεχτεί ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον.

Η απελπισία και η μοναξιά επίσης αποτελούν συναισθήματα που πολύ πιθανόν να βιώσουν οι γονείς. Ελάχιστοι είναι αυτοί που μπορούν να αντιληφθούν το μέγεθος του πόνου, εκτός κι αν οι ίδιοι έχουν βιώσει την απώλεια του παιδιού τους.

Ο θυμός αναδύεται συχνά και πολλές φορές στοχεύει ανθρώπους που οι γονείς μπορούν να θεωρούν υπαίτιους για τον θάνατο του παιδιού τους, τον Θεό, ακόμη και το ίδιο το παιδί.

Η συναισθηματική απώλεια συχνά εκφράζεται και σωματικά. Δυσκολίες στον ύπνο, αίσθημα κόπωσης, απώλεια μνήμης και δυσκολία στη συγκέντρωση αποτελούν συχνές σωματικές αντιδράσεις.  Η στέρηση του ύπνου και  το υπερβολικό στρες που αισθάνεται ο γονέας μπορούν να τον οδηγήσουν στην σκέψη ότι «το χάνει». Σε αυτήν την φάση η ισορροπημένη διατροφή, η ανάπαυση και η μέτρια άσκηση είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Το κλάμα επίσης έχει αποδειχτεί ότι μπορεί να αποτελέσει μια θεραπευτική λειτουργία και δεν θα πρέπει να καταπνίγεται παρά τις κοινωνικές απόψεις.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποφεύγεται η χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ προκειμένου να μειωθεί το αίσθημα του πόνου. Συνταγογραφούμενα φάρμακα θα πρέπει να λαμβάνονται με φειδώ και υπό την επίβλεψη γιατρού. Πολλές ουσίες είναι εθιστικές και μπορούν να οδηγήσουν σε εξάρτηση η οποία σταματά ή καθυστερεί την διεργασία του πένθους.

Όταν ένα παιδί πεθαίνει, οι γονείς συχνά έρχονται αντιμέτωποι με αποφάσεις που επηρεάζουν το μέλλον τους. Η αλλαγή εργασίας και η μετακόμιση αποτελούν δυο σημαντικές αποφάσεις με τις οποίες έρχονται συχνά αντιμέτωποι οι πενθούντες γονείς και λανθασμένα πιστεύουν ότι με αυτές τις αλλαγές θα αισθανθούν καλύτερα. Οι γονείς καλό θα είναι να περιμένουν να έρθει η κατάλληλη στιγμή ώστε να λάβουν τόσο σημαντικές αποφάσεις. 

Καλό είναι να μην ακολουθούν τις οδηγίες των γύρω οι οποίοι μπορεί να έχουν τις καλύτερες προθέσεις όμως συχνά δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι σε ορισμένα θέματα. Για παράδειγμα το να μαζέψουν οι γονείς τα πράγματα του παιδιού και να αδειάσουν το δωμάτιο του αποτελεί μια πολύ προσωπική απόφαση. Κάποιοι δεν μπορούν να το διαχειριστούν, ενώ άλλοι γονείς αισθάνονται καλύτερα όταν αγγίζουν κι έρχονται σε επαφή με προσωπικά αντικείμενα του παιδιού.

Πολλοί επαγγελματίες θεωρούν ότι το διαζύγιο αποτελεί μια πραγματικότητα για το ζευγάρι. Η αλήθεια είναι ότι, εκτός κι αν το ζευγάρι αντιμετώπιζε προβλήματα πριν τον θάνατο του παιδιού του, μια τέτοια εμπειρία μπορεί να ενισχύσει τον δεσμό ανάμεσα στους συντρόφους, καθώς ο ένας στηρίζει και στηρίζεται στον άλλον, αρκεί να αποδεχτούν και οι δύο ότι ο καθένας μπορεί να πενθεί  με τον δικό του τρόπο.

Εξαιτίας της τόσο μεγάλης προσοχής που δίνεται στους γονείς που πενθούν, συνήθως παραμελούνται τα αδέρφια και το πένθος που και αυτά βιώνουν, για αυτό είναι σημαντικό για τους γονείς να τα βοηθήσουν να αντιληφθούν ότι αυτή η κατάσταση αφορά όλη την οικογένεια, όχι μόνο τους γονείς. Έχει ιδιαίτερη σημασία για τα αδέρφια να συμμετέχουν στις αποφάσεις και τις συζητήσεις που κάνουν οι γονείς, ενώ όλη η οικογένεια πρέπει να καταλάβει ότι η ειλικρινής επικοινωνία μεταξύ όλων των μελών είναι το κλειδί για να παραμείνει η οικογένεια ενωμένη. Τα αδέρφια σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο έχουν ανάγκη από τους γονείς τους να τους υπενθυμίσουν πόσο πολύ τα αγαπάνε, αλλά και να τα προσκαλέσουν να θρηνήσουν όλοι μαζί.

Κάποιοι γονείς σκέφτονται ότι η αυτοκτονία είναι η μόνη λύση προκειμένου να απελευθερωθούν από τον βαρύ πόνο που νιώθουν. Πολλοί γονείς όμως που έχουν βιώσει τέτοιες καταστάσεις υποστηρίζουν ότι καθώς ο πόνος μειώνεται, μια αίσθηση σκοπού και νοήματος επιστρέφει . Παρ’ όλα αυτά εάν ένας γονέας συνεχίζει να αισθάνεται έτσι καλό θα είναι να απευθυνθεί σε ένα επαγγελματία για βοήθεια. Ο πόνος που αισθάνονται δεν είναι κάτι «μη φυσιολογικό», όμως η επαγγελματική βοήθεια που θα δεχτούν μπορεί να τους βοηθήσει να διαχειριστούν τα επακόλουθα αυτής της καταστροφικής απώλειας. Τέλος, είναι αρκετά σύνηθες για τους γονείς να επανεξετάζουν τις προτεραιότητες τους και να αμφισβητούν τα μέχρι τώρα «πιστεύω» τους. Ο προγραμματισμός του ελεύθερου χρόνου τους καθώς και η αναζήτηση ενός προσώπου που θα αναλάβει τις καθημερινές δουλειές του σπιτιού όσο οι γονείς θα θρηνούν μπορεί να αποδειχτεί αρκετά βοηθητική. Ομάδες γονέων που έχουν βιώσει ανάλογες καταστάσεις μπορούν να αποτελέσουν πηγή συναισθηματικής ανακούφισης και επαναπροσδιορισμού του εαυτού τους.

 

της Νατάσας Κωφού, mail: natasakf@gmail.com