Κανόνες της οικογένειας

Πόσο έτοιμοι και ικανοί είμαστε να υπ-ακούσουμε σε κανόνες; Πόσο εύκολο είναι να τους δημιουργείς και να τους τηρείς; Πώς αντιδράμε στην παραβίασή τους; Αναφέρομαι στους κανόνες, στις ρητές και άρρητες οδηγίες-εντολές που φτιάχνουμε και συντηρούμε μέσα στο οικογενειακό μας σύστημα.

Ως κανόνας ορίζεται ένα καθιερωμένο κριτήριο, μια συμπεριφορά, μια μέθοδος ή ένας διακανονισμός. Σχετίζεται με το τί "πρέπει" και τί "δεν πρέπει" να συμβαίνει μέσα σε ένα σύστημα το οποίο διαμορφώνουν 2 ή περισσότεροι άνθρωποι, μόλις αποφασίσουν να συνυπάρξουν. Ποιος φτιάχνει αυτούς τους κανόνες και από τί είναι φτιαγμένοι;

Συνήθως οι κανόνες συν-δημιουργούνται από το πρωταρχικό ζευγάρι, από τον και την σύζυγο, συνήθως από κοινού, όμως πολλές φορές δημιουργούνται μέσα από τις εμπειρίες του καθενός από την πυρηνική του οικογένεια και αναμένεται να ακολουθούνται και τηρούνται όντας άγραφοι και άρρητοι. Ένα παράδειγμα είναι η γυναίκα να αναμένει από τον σύζυγό της να  συμμαζεύει τα ρούχα του, γιατί "έτσι συνέβαινε στο σπίτι μας" ή ο άντρας να περιμένει η γυναίκα του να συμμαζεύει τα πιάτα αυτή από το τραπέζι γιατί "έτσι έκανε η μητέρα μου"!

Αυτά τα παραδείγματα μπορεί να θεωρούνται απλοϊκά και καθημερινά και μέσα στον χρόνο, μετά από συχνή και καθημερινή επανάληψη, όντως να αποτελέσουν έναν άγραφο κανόνα, στην αρχή όμως της διαμόρφωσης του ζευγαριού, φαίνονται δύσκολο να διαχειριστούν σωστά.

Πώς καταλαβαίνουμε τους κανόνες; Τους διατυπώνουμε σωστά;

Είναι φρόνιμο οι γονείς να διατυπώνουν ξεκάθαρα τους κανόνες που ορίζουν τη μεταξύ τους σχέση αλλά και αυτή με τα παιδιά τους. Να τους αναθεωρούν και να τους προσαρμόζουν ανάλογα με την ηλικία, την ωριμότητα και την εκάστοτε κατάσταση. Όταν οι κανόνες έχουν ειπωθεί και γίνουν αποδεκτοί από όλους (τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος τους!) τότε πράγματι επικρατεί περισσότεορι ηρεμία και δημοκρατικό κλίμα στο σπίτι. Οι γονείς πρέπει να εξηγούν λεπτομερώς γιατί πρέπει ή γιατί απαγορεύεται κάτι, πάντα ωστόσο οι κανόνες να είναι ρεαλιστικοί και να δίνονται επεξηγήσεις και λεπτομέρειες για η θέσπισή τους.

Υπάρχει ωστόσο και ένα άλλο σύνολο κανόνων, που συχνά βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια και είναι δύσκολο κάποιος να τους αγγίξει και αναφέρομαι στους άγραφους κανόνες που διέπουν την ελευθερία του λόγου και του σχολιασμού από τα μέλη της οικογένειας. Τί μπορείς να πείς και τι όχι στην οικογένειά σου; Τι επιτρέπεται να σχολιάσεις; Μπορείς να σχολιάσεις όσα θα έπρεπε ή ότι πραγματικά ισχύει;

Πολύ συχνά οι οικογενειακοί κανόνες επιτρέπουν την έκφραση συναισθημάτων μόνο όταν αυτά είναι δικαιολογημένα. Τα παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε απαγορεύσεις να σχολιάζουν ή να ρωτάνε, ή ακόμη και να διαφωνούν με αυτό που πιστεύουν οι γονείς (πχ τι ώρα να γυρίσουν, αν μπορούν να παίξουν περισσότερο, αν έχουν θυμώσει κτλ). "Πως μπορείς και θυμώνεις μαζί μου;", "εγώ ποτέ δεν θα θύμωνα για αυτό!", "δεν έπρεπε να το πεις αυτό!", είναι συχνά εκφράσεις που λένε οι "μεγάλοι" στα παιδιά! Οι απαγορεύσεις αυτές εμποδίζουν την καλλιέργεια της συζήτησης και του διαλόγου, την άμιλα και την διαχείριση των διαφωνιών, ενώ καταπιέζουν τα συναισθήματα των παιδιών, ειδικά εκείνα τα οποία η κοινωνία χαρακτηρίζει ως αρνητικά, όπως είναι ο θυμός και η λύπη. Ωστόσο, αρνητική είναι η ενέργεια αυτών των συναισθημάτων και όχι η  έκφρασή τους. Είναι διαφορετικό να δηλώσεις πως θύμωσες με κάποιον και να συζητήσεις μαζί του για τον θυμό σου από το να τον χτυπήσεις ή να τον βρίσεις.

Αν οι κανόνες λένε ότι όποιο συναίσθημα και να έχεις είναι ανθρώπινο και αποδεκτό ο εαυτός σου ωριμάζει και το να αφήσεις τον εαυτό σου να έρθει σε επαφή με κάθε πλευρά της οικογενειακής σου ζωής μπορεί να βελτιώσει ριζικά τις καταστάσεις που βιώνεις.

Σκεφτείτε τους δικούς σας κανόνες, αυτούς που υπήρχαν στη δική σας παιδική ηλικία ή αυτούς που ορίσατε εσείς ως γονείς:

Τί είναι οι κανόνες σας; Τι εξυπηρετούν αυτή τη στιγμή; Τι αλλαγές πιστεύετε οτι χρειάζονται; Ποιους θέλετε να διαγράψετε; Ποιοι καινούριοι πιστεύετε ότι χρειάζεται να γίνουν; Είναι λογικοί, φανεροί και ανθρώπινοι;